Sypesteyn in the picture: Hoog bezoek op Paleis Soestdijk

Tekst: Anne Hof
Foto's: Ben van Beek
(klik op foto's om te vergroten)

In het najaar van 2011 brachten een aantal medewerkers/vrijwilligers van Paleis Soestdijk een bezoek aan Kasteel-Museum Sypesteyn. Dit resulteerde in een uitnodiging voor een tegenbezoek, dat dinsdag 24 januari jl. plaats vond.
Mogelijk was het gezichtsbedrog of verbeelding, maar ik kreeg toch stellig de indruk dat de bomen minzaam bogen en een welkom lispelden, toen het illustere gezelschap van een dertigtal vrijwilligers van Sypesteyn (1/3

man- 2/3 vrouw) de koninklijke paden van Paleis Soestdijk betrad.
Omringd door het berijpte gras begaven zij zich naar de catacomben van het paleis waar een gastvrije ontvangst wachtte. In hedendaags tenue uitgeruste lakeien serveerden koffie met een slagroomsoes.
Bij aanvang van de rondleiding werd ons gezelschap in twee groepen gesplitst. De tassen mochten mee en op Soestdijk ging men ervan uit dat de huisregels ongeveer dezelfde zouden zijn als op Sypesteyn en dus werden wij geacht ze te kennen. Oeps: in mijn groep ging desondanks twee keer een mobiele telefoon en één onzer dames werd (figuurlijk) op

de vingers getikt toen ze in al haar onschuld aan één van de gordijnen (met witte leeuw) friemelde. Ze zouden wel eens van ellende uit elkaar kunnen vallen.
De rondleiding begon met een inleidend filmpje over de ontstaansgeschiedenis van het paleis. Een geschenk van de Raad van State namens het Nederlandse volk aan koning Willem II voor zijn, toen nog als Prins van Oranje, krijgshaftige optreden in de strijd tegen Napoleon (Quatre-Bras 1815). Willem II nam in 1818 Soestdijk als zomerpaleis in gebruik.

Ook de gedenknaald tegenover het paleis refereert aan de heldendaden van deze koning. In de verdere ontwikkeling en modernisering van het paleis heeft koningin Emma een belangrijke rol gespeeld. Dit kloeke, van oorsprong Duitse prinsesje wist met haar charme de monarchie te redden, want haar veel oudere echtgenoot koning Willem III, ook wel Koning Gorilla genoemd, was niet populair. Wat zou onze Jonkheer van haar hebben gevonden toen zij in 1927 als koningin-moeder op Sypesteyn een kopje thee met hem dronk?
Het verdere verloop van de rondgang voltrok zich door een wirwar van

gangen en vele zalen. Je zag en voelde dat het paleis niet meer werd bewoond, maar de vlotte en deskundige rondleiders brachten met hun tekst en uitleg de zalen weer tot leven. Wat vaak het meest bij blijft zijn de leuke weetjes: de ontvangst van Bill Clinton in de grote zaal, dat Van Speyk een martelaar is en daarom altijd één Nederlands fregat zijn naam draagt, dat de voorraadkast rookwaren van Berhard vanwege het gaas ook geschikt is voor het houden van kippen en konijnen, dat de beste poetsvrouwen van Nederland uit Bunschoten/Spakenburg komen, dat in de tweede wereldoorlog de Duitsers alleen de wijnkelder (nu garderobe)

hebben geplunderd en Juliana en Bernhard (1600 olifanten) verzamelaars waren.
De Sypesteyn rondleidsters en rondleiders, nu in de rol van publiek: dat is leerzaam. Zeker als je merkt dat de tweede groep in je nek hijgt. Hoe dan ook, de ene groep gaat te langzaam of de andere te snel, een herkenbare situatie. Dat geldt ook voor het uitlopen van de rondleiding. Het geplande uur werd met minstens een half uur verlengd.
Ondanks het uitlopen van de rondleiding was er aansluitend nog gelegenheid voor het maken van een ommetje. Een wandeling rondom

het paleis, die een fraaie blik op de tuin met hofvijver bood. Ik besefte dat ik mij op historische grond bevond. Zo hebben de overige oorlogskinderen en babyboomers van ons gezelschap dat vast ook ervaren Wij zijn allen groot geworden met Juliana als koningin. Een koningin die b.v. jaarlijks volgens traditie het eerst gevonden kievitsei in ontvangst nam.
Voor de trappen van het bordes, dat kleiner was dan ik dacht, vroeg ik mij af welke groten der aarde deze hadden betreden. In de jaren negentig van de vorige eeuw reed ik jarenlang vanuit mijn toenmalige woonplaats

Huizen naar mijn werk in Bilthoven en passerde tweemaal daags het paleis. Zelden achteloos of op de automatische piloot, het paleis trok vrijwel altijd mijn aandacht. Ik was nieuwsgierig naar wat zich achter de vele ramen en deuren bevond en afspeelde. En ik niet alleen, want sinds paleis en tuin een kleine zes jaar geleden voor het publiek zijn opengesteld, zijn de bezoekersaantallen tot op de dag van vandaag hoog. Die toestroom van bezoekers zal eens ophouden. Wat moeten we dan met Paleis Soestdijk, dat sinds 1971 staatseigendom is?
Het is logistiek gezien een onhandig gebouw met veel achterstallig

onderhoud en ongetijwfeld zeer hoge stookkosten. Denkend aan de woorden van Geert Mak: "Wie het verleden kwijtraakt, verliest ook de greep op de toekomst" zou ik het wel weten: maak van Paleis Soestdijk een nationaal historisch museum. Maar dat is voordat het goed en wel kon starten inmiddels zelf geschiedenis geworden.
Aan de voet van het bordes dwaalden mijn gedachten af naar een verleden toen Koninginnedag nog werd gevierd op de echte verjaardag van de koningin. Op 30 april zal gans het volk voor de buis om het défilé te aanschouwen, dat zich voor de ogen van de vorstin voltrok. Zwart-wit

beelden van een nationaal gebeuren, later in kleur, met het commentaar van o.a. Dick Passchier en mijn buurman Joop van Zijl. Koninginnedag was een oubollig gebeuren met een toen nog hoog N.C.R.V.gehalte. De koddige spelletjes van toen zijn nu Oranjefeesten en niet meer op de dag dat onze huidige koningin jarig is. Vooraf gegaan door de oranjenacht trekken enorme en vrijwel onbeheersbare publieksstromen van feestgangers naar grote pleinen, waar velen door overmatig drank- en druggebruik boven hun theewater geraken. Onbesuisde uitwassen waarvan men na afloop zegt dat het toch gezellig was.

Snel van moraalridder naar consument. Speciaal voor het hoge bezoek van vandaag ging de paleiswinkel open. Een sympathieke geste van Soeksdijk en beslist de moeite van het bezoeken waard. De winkel is ondergebracht in een watertoren uit 1680. Het huis van Oranje en haar geschiedenis biedt de mogelijkheid om een mooi en gevarieerd assortiment samen te stellen. Een eldorado voor Oranjefreaks en allesbehalve een rommelmarkt met allerlei prullaria.
In de auto, op weg van Soestdijk naar Sypesteyn, dacht ik er over na hoe ik 's avonds aan tafel in een simpele bewoording aan mijn vrouw zou

zeggen hoe het op Soestdijk was geweest: vergane glorie, ontmanteld, niet museaal, verlaten, mistroostig, desillusie, geen pracht en praal. Geen van deze woorden correspondderden met mijn impressies. Ik waande mij Herman Koch in zijn rol als commissaris Tampert in Jiskefet: "Ja, wie sagt man dass?".
Het verlossende trefwoord werd, terug op Sypesteyn, gesproken door een collega rondleidster. Zij zei: "Ik vond het een beetje shabby". Eureka, dat was het: "shabby". Maar hoe zeg ik dat in goed Nederlands. Ik kon er niet zo snel opkomen. Het woordenboek (E-N) gaf thuis uitsluitsel:

sjofel, armoedig, kaal. Armoedig vond ik het niet, wel sjofel en kaal. Desgevraagd zei ik 's avonds tegen mijn vrouw dat ik het een beetje shabby vond. "Mooi gezegd" zei ze en begreep direct wat ik bedoelde, want ze was vorig jaar al op Soestdijk geweest.
Een aankomende warme witte deken van honderden sneeuwklokjes deed op Sypesteyn de koude in het koetshuis vergeten. Zelfs de boter was niet smeerbaar, maar dat deed geen afbreuk aan een meer dan uitstekend verzorgde lunch, die tevens het sluitstuk vormde van een boeiend en zeer geslaagd uitje.